U LẠC NỘI MẠC BUỒNG TRỨNG
BS. Lê Lý Trọng Hưng
BS. Nguyễn Thị Thu Anh
GIỚI THIỆU
U lạc nội mạc buồng trứng hay còn được gọi là u sô-cô-la là một dạng lạc nội mạc tử cung khu trú nằm trong buồng trứng
DỊCH TỄ HỌC
U lạc nội mạc buồng trứng thường gặp ở 10% phụ nữ độ tuổi sinh sản.
LÂM SÀNG
Khoảng 30-40% bệnh nhân có triệu chứng đau vùng chậu, đau khi giao hợp, đau bụng kinh hoặc vô sinh.
BỆNH HỌC
Cơ chế bệnh sinh vẫn còn chưa rõ, tuy nhiên có ba giả thuyết:
- Chuyển sản của biểu mô phúc mạc thành nội mạc tử cung chức năng
- Gieo rắc phúc mạc do kinh nguyệt trào ngược
- Kích hoạt sự biệt hóa của các tế bào trung mô do nội mạc tử cung trong khoang phúc mạc từ dòng chảy ngược
U lạc nội mạc tử cung chứa các sản phẩm máu thoái hóa sẫm màu sau khi xuất huyết theo chu kỳ kinh lặp đi lặp lại. Các nang có thể có kích thước lên tới 20 cm mặc dù chúng thường nhỏ hơn (2-5 cm).
VỊ TRÍ
Các vị trí điển hình bao gồm:
- buồng trứng : ~75%
- túi cùng trước/sau: ~70%
- dây chằng rộng sau : ~50%
- dây chằng tử cung-xương cùng : ~35%
- tử cung : ~10%
- dấu hai chấm : ~5%
HÌNH ẢNH HỌC
SIÊU ÂM
U lạc nội mạc tử cung có biểu hiện khá đa dạng.
U lạc nội mạc điển hình (50% các trường hợp )
- U nang đơn thùy
- không mạch máu
- Hồi âm kém đồng nhất (dạng “kính mờ” ) do các mảnh vụn xuất huyết.
Các đặc điểm ít gặp hơn bao gồm :
- Đa thùy (~85% sẽ có <5 thùy)
- Các nốt tăng âm trên thành (có ở 35%) do lắng đọng cholesterol
- Tổn thương dạng đặc – nang (~15%) hoặc tổn thương dạng đặc hoàn toàn (1%)
- Nang echo trống (hiếm gặp: 2%)
- Mức dịch- dịch
CT
CT không phải là phương tiện đầu tay để đánh giá u lạc nội mạc buồng trứng chỉ dùng trong trường hợp đau bụng cấp tính.
U lạc nội mạc buồng trứng trên CT có xu hướng là khối u nang vùng chậu phức tạp thường có thành phần giảm đậm độ biểu hiện của xuất huyết. Những biểu hiện này không đặc hiệu cũng được thấy với u nang buồng trứng xuất huyết hoặc khối u tân sinh.
Tổn thương hai bên hướng đến u lạc nội mạc tử cung nhưng cũng cần phân biệt với áp xe vòi trứng hoặc khối u tân sinh.
MRI
Đặc điểm tín hiệu thay đổi tùy theo độ tuổi của bất kỳ xuất huyết biến chứng :
- T1
- thông thường, các tổn thương xuất hiện với cường độ cao trong khi xuất huyết cấp tính đôi khi xuất hiện với cường độ thấp
- u nội mạc tử cung có tín hiệu T1 cao đặc trưng không biểu hiện mất tín hiệu trên các chuỗi ức chế chất béo T1, điều này rất quan trọng để phân biệt với u quái thai nang trưởng thành của buồng trứng
- T2
- thường là giảm tín hiệu do sự hiện diện của deoxyhemoglobin và methemoglobin ( dấu hiệu tô bóng ), rất gợi ý đến u lạc nội mạc tử cung 3
- Dấu hiệu đốm đen T2 đặc hiệu cho xuất huyết mãn tính và hữu ích trong chẩn đoán u lạc nội mạc tử cung 9
- xuất huyết cũ đôi khi xuất hiện cường độ cao
- DWI/ADC
- khuếch tán hạn chế biến đổi
- T1 C+ (Gd)
- có thể có sự cải tiến của tường
- sự hiện diện của một nốt tăng cường thành mạch gợi ý sự chuyển đổi ác tính
ĐIỀU TRỊ VÀ TIÊN LƯỢNG
Mặc dù u lạc nội mạc buồng trứng thường lành tính, nhưng có tỷ lệ chuyển dạng ác tính ~1%. U lạc nội mạc tử buồng trứng và ung thư biểu mô buồng trứng tế bào sáng là các kiểu mô học phổ biến nhất được thấy . Chúng chủ yếu được thấy ở phụ nữ >40 tuổi sau nhiều năm tiềm ẩn, với u lạc nội mạc tử cung lớn hơn 9 cm . Chuyển dạng ác tính ít gặp ở các khối u < 6 cm.
Nếu không phẫu thuật cắt bỏ, cần theo dõi ít nhất mỗi năm 4 . Thuốc chủ vận GnRH có thể được sử dụng để điều trị nội khoa.
U lạc nội mạc buồng trứng có khả năng bị bong màng đệm trong thai kỳ dẫn đến hình thành các mạch máu và phần nhô ra dạng nhú (các phần đặc có dòng chảy trên doppler màu). Mặc dù hiếm gặp, những thay đổi này có vẻ ngoài giống như ác tính và nên chụp ảnh theo dõi cẩn thận.
U lạc nội mạc buồng trứng có nguy cơ xoắn buồng trứng thấp hơn các u nang buồng trứng khác do chúng thường đi kèm với tình trạng dính .
CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT
Những cân nhắc chung về hình ảnh khác biệt bao gồm:
- U nang buồng trứng xuất huyết
- Tăng tín hiệu trên T2
- không có ” dấu hiệu bóng mờ” (shading – sign)
- U nang bì buồng trứng
- sẽ hiển thị sự ức chế chất béo trên các chuỗi ức chế chất béo MRI
- Khối u nang
- Áp xe tai vòi – buồng trứng
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
- Jones J, Kogan J, Bell D, et al. Endometrioma. Reference article, Radiopaedia.org (Accessed on 09 Jul 2024) https://doi.org/10.53347/rID-9042
