Viêm nhiễm virus gan là tình trạng gan bị tổn thương và viêm, ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng chuyển hóa, thải độc và tổng hợp protein của cơ thể. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến xơ gan, suy gan, thậm chí ung thư gan. Bài viết sau sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và cách phòng ngừa để chủ động bảo vệ sức khỏe gan.
Nguyên nhân gây tổn thương gan
Gan bị viêm có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm virus, ký sinh trùng, thuốc, rượu và các yếu tố tự miễn.
1. Tổn thương gan do virus
Tình trạng viêm do virus là nguyên nhân phổ biến nhất. Các loại virus chính gồm:
- HAV (viêm gan A): lây qua đường tiêu hóa, thường cấp tính, hiếm khi mạn tính.
- HBV (viêm gan B): lây qua máu, quan hệ tình dục hoặc từ mẹ sang con; có nguy cơ mạn tính cao, dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan.
- HCV (viêm gan C): lây qua máu; phần lớn trở thành mạn tính, gây xơ gan và ung thư gan nếu không điều trị.
- HDV (viêm gan D): chỉ lây nhiễm khi có HBV; làm bệnh gan nặng hơn.
- HEV (viêm gan E): lây qua đường tiêu hóa, thường cấp tính, nguy cơ cao với phụ nữ mang thai.
Mỗi loại virus có đường lây truyền, mức độ nghiêm trọng và khả năng tiến triển khác nhau. Viêm mô gan B và C mạn tính là nguy cơ chính dẫn đến xơ gan và ung thư gan.
Tổn thương gan do virus viêm gan B là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến xơ gan và nguy cơ ung thư gan cao.
2. Tổn thương gan do ký sinh trùng
Một số ký sinh trùng có thể xâm nhập gan, gây viêm và tổn thương mô gan:
- Trypanosoma cruzi, Leishmania, Plasmodium (gây sốt rét)
- Sán lá gan Fasciola hepatica
- Clonorchis sinensis ký sinh ở đường mật
Hậu quả dẫn đến:
- Tổn thương gan cấp tính
- Tổn thương đường mật kéo dài
- Tăng nguy cơ xơ gan hoặc ung thư gan nếu không điều trị
3. Tổn thương tế bào gan do thuốc và hóa chất độc hại
Gan là cơ quan chuyển hóa chính, vì vậy một số thuốc và hóa chất có thể gây độc cho tế bào gan.
Cơ chế tổn thương:
- Tổn thương trực tiếp tế bào gan
- Rối loạn chuyển hóa gan
- Thay đổi cấu trúc mô gan
Thuốc phổ biến gây Viêm tế bào gan:
- Paracetamol (sử dụng quá liều)
- Kháng sinh: isoniazid, nitrofurantoin, amoxicillin–clavulanate
- Thuốc chống động kinh: valproate, phenytoin
- Thuốc hạ cholesterol: statin
- Steroid và thuốc tránh thai
- Thuốc kháng virus mạnh (HAART trong điều trị HIV)
Tình trạng tổn thương gan do thuốc có thể nhẹ, nhưng nếu nặng có thể dẫn đến suy gan cấp.
4. Tổn thương gan do rượu
Uống rượu kéo dài nhiều năm có thể gây viêm mô gan do rượu.
Đặc điểm:
- Giai đoạn đầu thường không triệu chứng
- Một số người có thể bị vàng da, giảm cảm giác thèm ăn và cảm thấy mệt mỏi.
- Nguy cơ tiến triển thành xơ gan và ung thư gan
Rượu là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh gan mạn tính toàn cầu.
5. Viêm tế bào gan tự miễn
Bệnh lý gan tự miễn xảy ra khi hệ miễn dịch tấn công các tế bào gan của chính cơ thể.
Nguyên nhân liên quan:
- Yếu tố di truyền
- Tác dụng phụ của thuốc: nitrofurantoin, hydralazine, methyldopa
- Sau ghép gan
- Nhiễm virus: Epstein-Barr, virus sởi
Bệnh có thể tiến triển thành xơ gan và tăng khả năng xuất hiện ung thư gan nếu không được điều trị đúng.
Triệu chứng viêm mô gan
- Mệt mỏi, chán ăn, suy nhược
- Vàng da, vàng mắt
Sự thay đổi màu da sang vàng thường liên quan đến viêm gan.
- Nước tiểu sẫm màu, phân nhạt
- Đau hạ sườn phải
- Buồn nôn, nôn mửa
- Ngứa da, phát ban
- Sưng phù chân, bụng chướng (giai đoạn nặng)
- Dễ bầm tím, chảy máu (rối loạn đông máu)
Lưu ý: Viêm gan giai đoạn đầu có thể không biểu hiện triệu chứng rõ ràng, cần tầm soát định kỳ.
Xem thêm: Viêm Gan: Phân Loại, Dấu Hiệu Nhận Biết Và Cách Chẩn Đoán Chính Xác Nhất
Biến chứng của viêm tế bào gan
Bệnh lý viêm mô gan không được kiểm soát có thể gây nhiều biến chứng, từ nhẹ đến nặng:
- Rối loạn đông máu: gan giảm tổng hợp các yếu tố đông máu, dễ bầm tím và chảy máu.
- Nhiễm trùng: miễn dịch suy giảm, dễ viêm phổi, nhiễm khuẩn máu.
- Xơ gan: mô gan bị thay bằng sẹo, chức năng gan suy giảm.
- Tăng áp tĩnh mạch cửa: giãn tĩnh mạch thực quản, nguy cơ xuất huyết tiêu hóa.
- Cổ trướng: dịch tích tụ trong ổ bụng, dễ nhiễm trùng dịch báng.
- Bệnh não gan: độc tố tích tụ, gây lú lẫn, giảm ý thức.
- Suy gan: mất khả năng sống còn, dẫn đến hôn mê gan.
- Ung thư gan: biến chứng nguy hiểm nhất, thường gặp ở nhiễm virus gan B và C mạn tính.
Cách phòng ngừa nhiễm viêm tế bào gan hiệu quả
Phòng ngừa tình trạng viêm ở gan giúp giảm nguy cơ xơ gan, suy gan và ung thư gan.
1. Tiêm phòng đầy đủ
- Tiêm vaccine viêm gan A và B theo lịch khuyến cáo
- Giúp cơ thể hình thành miễn dịch lâu dài, giảm nguy cơ nhiễm virus
2. Ăn uống sạch và an toàn
- Ăn chín uống sôi, rửa sạch rau củ
- Tránh đồ sống, tái
Phòng viêm gan hiệu quả bắt đầu từ những bữa ăn sạch, uống nước đã đun sôi.
- Không dùng chung bát đũa, cốc với người bệnh
3. Tránh tiếp xúc với máu và dịch cơ thể
- Không dùng chung kim tiêm, bàn chải, dao cạo
- Sử dụng găng tay, khẩu trang khi chăm sóc người bệnh hoặc trong môi trường y tế
4. Hạn chế rượu và hóa chất độc hại
- Hạn chế rượu, thuốc lá, thuốc giảm đau và kháng sinh lạm dụng
- Tránh tiếp xúc hóa chất độc hại để bảo vệ gan
5. Duy trì lối sống lành mạnh
- Ăn uống cân bằng, nhiều rau xanh và trái cây
- Tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc
- Kiểm soát cân nặng và stress
6. Khám sức khỏe định kỳ
- Tầm soát men gan, HBsAg, anti-HCV, siêu âm gan
- Phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng nặng
Kết luận
Nhiễm virus gan là bệnh lý nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa hiệu quả nếu biết nguyên nhân và chủ động kiểm tra sức khỏe. Tiêm phòng, ăn uống sạch, tránh tiếp xúc với máu, hạn chế rượu và khám sức khỏe định kỳ là những bước quan trọng để bảo vệ gan, ngăn ngừa xơ gan, suy gan và ung thư gan.
Chủ động phòng ngừa và tầm soát định kỳ là chìa khóa bảo vệ sức khỏe gan của chính bản thân và gia đình.
